🏰 درسنامه: سلسله‌های ترک‌تبار در ایران (غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان)
در این درس با حکومت‌های ترک‌تبار ایران از قرن چهارم تا هفتم هجری، اقدامات مهم سلاطین، روابط با خلفای عباسی، گسترش قلمرو، و دلایل سقوط این سلسله‌ها آشنا می‌شویم.
📍 غزنویان
- ترک‌تبار بودند و از شهر غزنه حکومت خود را آغاز کردند
- محمود غزنوی با تصرف خراسان و تأیید خلیفه عباسی به حکومت رسید
- قدرت حکومت بر پایه نیروی نظامی بود
- لشکرکشی‌های متعدد به هندوستان به بهانه رواج اسلام، اما با هدف کسب ثروت
- تصرف معبد سومنات، غنائم فراوان، ارسال بخشی به خلیفه عباسی
- پس از محمود، پسرش مسعود به حکومت رسید اما از سلجوقیان شکست خورد و کشته شد
- روابط غزنویان با خلفای عباسی دوستانه بود
🛡️ سلجوقیان
- ترک‌تبار، پس از اسلام به ماوراءالنهر مهاجرت کردند
- طغرل مؤسس سلسله، پس از شکست سلطان مسعود غزنوی به حکومت رسید
- پایتخت: نیشابور
- طغرل بغداد را تصرف کرد، حکومت شیعه آل بویه را برانداخت
- خلیفه عباسی لقب سلطان رکن‌الدین به طغرل داد
- آلب‌ارسلان جانشین طغرل؛ با راهنمایی خواجه نظام‌الملک حکومت را تثبیت کرد
- نبرد ملازگرد: شکست رومیان، اسارت امپراتور روم شرقی
- ملکشاه پسر آلب‌ارسلان؛ حکومت سلجوقیان را به اوج قدرت رساند
- پایتخت ملکشاه: اصفهان
- پس از مرگ ملکشاه، اختلافات داخلی موجب فروپاشی حکومت شد
🏞️ خوارزمشاهیان
- سرزمین خوارزم: جنوب دریاچه آرال، حاصلخیز و آباد
- در ابتدا دست‌نشانده سلجوقیان بودند
- با ضعف سلجوقیان، قدرت گرفتند و آخرین سلطان سلجوقی را شکست دادند
- پایه‌های حکومت ضعیف بود: عدم تأیید خلیفه عباسی، نداشتن کنترل بر فرمانروایان محلی
- سرانجام توسط چنگیزخان مغول سرنگون شدند
📊 جدول خلاصه درس
| سلسله | ویژگی‌ها و اقدامات |
|---|---|
| غزنویان | لشکرکشی به هند، قدرت نظامی، روابط دوستانه با خلفا |
| سلجوقیان | تثبیت خلافت عباسی، نبرد ملازگرد، اوج قدرت در زمان ملکشاه |
| خوارزمشاهیان | استقلال از سلجوقیان، ضعف سیاسی، سقوط توسط مغول‌ها |
دیدگاهتان را بنویسید