📘 درسنامه کامل حکومت صفوی – مطالعات نهم
⚔️ اوضاع سیاسی ایران پیش از صفویان
ایران فاقد حکومت مرکزی قدرتمند بود. حاکمان محلی با یکدیگر در جنگ بودند و امنیت از بین رفته بود. امور کشور مختل شده و مردم در ناامنی زندگی می‌کردند.
همسایگان ایران مانند عثمانی‌ها و ازبک‌ها در فکر گسترش قلمرو خود بودند.
🕌 شیخ صفی‌الدین اردبیلی و خانقاه
- از صوفیان معروف و محبوب مردم بود.
- خانقاهش در اردبیل محل تجمع پیروان و مراسم خاص بود.
- اداره خانقاه پس از مرگ او به فرزندانش رسید.
- فرزندان شیخ صفی، ایل‌های ترک را به مذهب شیعه جذب کردند.
- طرفدارانش به قزلباش معروف شدند.
👑 شاه اسماعیل صفوی
نواده شیخ صفی بود. با کمک قزلباش‌ها حکومت‌های محلی را شکست داد و در تبریز خود را شاه ایران خواند.
اقدامات پس از تاج‌گذاری:
- رسمی کردن مذهب شیعه
- شکست ازبک‌ها در خراسان
- ایجاد حکومت یکپارچه و نیرومند
- از بین بردن حاکمان محلی و ایجاد وحدت ملی
🛡️ دشمنان صفوی و جنگ چالدران
- دشمنان اصلی: عثمانی‌ها در غرب، ازبک‌ها در شرق
- سلطان عثمانی از قدرت‌گیری شیعه در ایران ناخشنود بود و حمله کرد.
- جنگ چالدران در نزدیکی خوی رخ داد. سپاه عثمانی با توپ و تفنگ پیروز شد.
- علت شکست ایران: نداشتن سلاح‌های آتشین
- نتیجه: اشغال تبریز توسط عثمانی‌ها
🏛️ شاه طهماسب
پس از شاه اسماعیل به حکومت رسید. با دفع حملات عثمانی و ازبک‌ها حکومت را تثبیت کرد.
پایتخت را از تبریز به قزوین منتقل کرد تا از حملات عثمانی در امان باشد.
🌟 شاه عباس اول
- قوی‌ترین پادشاه صفوی
- شکست عثمانی‌ها و ازبک‌ها و عقب‌راندن آنان تا پشت مرزها
- انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان
- تشکیل سپاه جدید از افراد غیرقزلباش با کمک اروپاییان
- مجهز کردن سپاه به توپ و تفنگ
- برکناری سران قزلباش از ولایت‌ها برای تقویت حکومت مرکزی
📉 افول حکومت صفوی
- سیاست کور کردن شاهزادگان باعث بی‌لیاقتی پادشاهان شد
- شاهان بعد از عباس اول ضعیف و خوش‌گذران بودند
- مقام‌های کشوری و لشکری دچار اختلاف و بی‌نظمی شدند
- سلطان حسین آخرین شاه صفوی بود
- محمود افغان در قندهار شورش کرد و پس از محاصره اصفهان، شاه را تسلیم کرد
🏰 ساختار حکومت صفوی
- شاه در رأس حکومت با اختیارات مطلق
- وزیر بزرگ (اعتمادالدوله): مسئول امور اداری و مالی
- فرماندهان نظامی: اداره سپاه و ولایت‌ها
- شاه عباس برای جلوگیری از شورش، سپاه جدید تشکیل داد
🌍 روابط خارجی صفویان
- دوره صفوی همزمان با آغاز قرون جدید در اروپا (قرن ۱۶ تا ۱۹)
- اروپاییان با کشتی‌های جنگی به استعمار آسیا، آفریقا و آمریکا پرداختند
- پیشگامان استعمار: پرتغال، اسپانیا، انگلستان، فرانسه
- پرتغالی‌ها جزایر جنوب ایران را تصرف کردند
- شاه اسماعیل به دلیل نداشتن کشتی جنگی نتوانست مقابله کند
- شاه عباس با کمک انگلیسی‌ها پرتغالی‌ها را بیرون کرد
- اروپاییان برای تجارت و تبلیغ مسیحیت نمایندگانی به ایران فرستادند
- اهداف آنان: دشمن مشترک (عثمانی)، بازاریابی تولیدات صنعتی، تبلیغ مذهبی
📋 جدول خلاصه حکومت صفوی
| موضوع | توضیح |
|---|---|
| اوضاع ایران قبل از صفوی | تفرقه، جنگ داخلی، نبود امنیت و حکومت مرکزی |
| شیخ صفی‌الدین اردبیلی | صوفی معروف، مؤسس خانقاه اردبیل، جد شاه اسماعیل |
| قزلباش‌ها | طرفداران خاندان شیخ صفی، ایل‌های ترک شیعه‌مذهب |
| شاه اسماعیل | بنیان‌گذار صفوی، رسمی‌کردن مذهب شیعه، فتح تبریز |
| جنگ چالدران | شکست ایران از عثمانی به‌دلیل نداشتن سلاح آتشین |
| شاه طهماسب | تثبیت حکومت، انتقال پایتخت به قزوین |
| شاه عباس اول | قدرتمندترین شاه صفوی، اصلاحات نظامی، انتقال پایتخت به اصفهان |
| سقوط صفوی | شورش محمود افغان، ضعف شاهان، تسلیم سلطان حسین |
| ساختار اداری | شاه در رأس، وزیر بزرگ (اعتمادالدوله)، فرماندهان نظامی |
| روابط خارجی | مبارزه با استعمار پرتغال، همکاری با انگلیس، قراردادهای تجاری با اروپا |
| اهداف اروپاییان | سیاسی (دشمنی با عثمانی)، اقتصادی (بازاریابی)، فرهنگی (تبلیغ مسیحیت) |
دیدگاهتان را بنویسید