📘 درسنامه کامل – نهضت مشروطه و تحولات ایران در دوره قاجار
📜 زمینههای نهضت مشروطه
- در دوره مظفرالدین شاه، نهضت مشروطه آغاز شد.
- نتیجه نهضت: تبدیل حکومت استبدادی به پادشاهی مشروطه
- در مشروطه، قدرت شاه محدود و نهادهایی مانند مجلس و دولت در اداره کشور مشارکت دارند.
- افزایش نفوذ روسیه و انگلستان، ضعف شاهان قاجار، و نارضایتی مردم زمینهساز اعتراضات شد.
- مردم با تکیه بر آموزههای اسلامی و تجربه استعمار، خواهان اصلاحات شدند.
- کشورهای استعمارگر با تضعیف حکومتها و ایجاد اختلافات مذهبی، به دنبال سلطه بودند.
🧠 نقش روشنفکران و علما
- روشنفکران به تمجید از تمدن غرب و حکومتهای مشروطه پرداختند.
- برخی از آنان اندیشههای غربی را بیچون و چرا پذیرفتند و با نهضت اصلاحطلبی مردم درآمیختند.
- موفقیت نهضت تنباکو و قتل ناصرالدین شاه انگیزه مردم را برای مبارزه با استبداد افزایش داد.
✊ اعتراضات مردمی و عدالتخانه
- سفرهای پرهزینه مظفرالدین شاه و توهین به مقدسات باعث اعتراضات گسترده شد.
- ماجرای فلک شدن تجار توسط حاکم تهران، اعتراضات را شدت بخشید.
- علما در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کردند؛ خواسته اصلی: تشکیل عدالتخانه
- تحصن یک ماه طول کشید؛ در رأس آن آیتالله بهبهانی و طباطبایی بودند.
- با بیتوجهی شاه، علما و مردم راهی قم شدند و حمایت مراجع عراق را جلب کردند.
🏛️ تحصن در سفارت انگلیس و صدور فرمان مشروطه
- برخی معترضان به تحریک وابستگان انگلیس، در سفارت این کشور تحصن کردند.
- سفارت با پذیرایی از مردم، خواستههای آنان را به سمت مشروطه سوق داد.
- در مرداد ۱۲۸۵، مظفرالدین شاه فرمان مشروطه را امضا کرد.
- پس از آن، قانون اساسی تدوین شد اما بهدلیل شتابزدگی، کاستیهایی داشت.
- شیخ فضلالله نوری خواستار افزودن متمم قانون اساسی شد تا قوانین با اسلام تطابق داشته باشند.
🚫 مخالفت محمدعلی شاه با مشروطه
- پس از مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه به قدرت رسید؛ پادشاهی مستبد بود.
- با حمایت روسیه، مجلس را به توپ بست و منحل کرد.
- گروهی از مشروطهخواهان به اروپا رفتند.
- در تبریز، ستارخان و باقرخان به مقاومت پرداختند و مردم گیلان و اصفهان به تهران لشکر کشیدند.
- پس از فتح تهران، محمدعلی شاه برکنار و احمدشاه به سلطنت رسید.
🕊️ انحراف مشروطه و شهادت شیخ فضلالله نوری
- با پیروزی مشروطهخواهان، دشمنان نهضت مجازات نشدند و محمدعلی شاه تبعید شد.
- شیخ فضلالله نوری پس از محاکمه نمایشی، بهطرز دردناکی اعدام شد.
- شهادت او نشانهای از انحراف مشروطه بود.
- او طرفدار مشروطه شرعی و مخالف مشروطه غربی بود.
🌍 قرارداد ۱۹۰۷ و جنگ جهانی اول
- انگلستان و روسیه برای مقابله با آلمان، ایران را بین خود تقسیم کردند (قرارداد ۱۹۰۷)
- جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ بین متحدین و متفقین آغاز شد و ۴ سال ادامه داشت.
- نتیجه: میلیونها کشته و خسارتهای گسترده
- موضع ایران: بیطرفی اعلام شد اما نقض گردید و ایران به میدان جنگ تبدیل شد.
- دلیرمردان تنگستانی به فرماندهی رئیسعلی دلواری با اشغالگران جنگیدند.
📘 جدول خلاصه نهضت مشروطه
| موضوع اصلی | نکات کلیدی |
|---|---|
| آغاز نهضت مشروطه | در دوره مظفرالدین شاه با اعتراضات مردمی و تحصن علما آغاز شد. |
| هدف نهضت | محدود کردن قدرت شاه و تشکیل حکومت قانونمند با مجلس و دولت |
| عوامل زمینهساز | نفوذ استعمارگران، ضعف شاهان قاجار، نارضایتی اقتصادی و اجتماعی |
| نقش روشنفکران | ترویج اندیشههای غربی، نقد استبداد، حمایت از مشروطهخواهی |
| اعتراضات مردمی | فلک شدن تجار، تحصن در حرم عبدالعظیم، خواسته تشکیل عدالتخانه |
| تحصن در سفارت انگلیس | آشنایی مردم با واژه مشروطه، تأثیرگذاری انگلیس بر خواستهها |
| صدور فرمان مشروطه | در مرداد ۱۲۸۵ توسط مظفرالدین شاه |
| مخالفت محمدعلی شاه | مجلس را به توپ بست، مقاومت ستارخان و باقرخان در تبریز |
| انحراف مشروطه | اعدام شیخ فضلالله نوری، نفوذ غربگرایان، عدم مجازات دشمنان نهضت |
| قرارداد ۱۹۰۷ | تقسیم ایران بین روسیه و انگلستان |
| جنگ جهانی اول | ایران بیطرف اما اشغال شد، مقاومت رئیسعلی دلواری در جنوب |
دیدگاهتان را بنویسید